Í þéttbýlli borgarumhverfi nútímans hefur loftræsting í bílastæðahúsi og lokuðum bílastæðakjöllurum orðið lykilatriði. Á Íslandi má merkja aukna þéttingu byggðar þar sem nýjar byggingar eru oft reistar með bílastæðakjallara. Slík rými krefjast góðrar loftræstingar til að tryggja bæði loftgæði og öryggi. Í þessari grein fjöllum við um þörfina fyrir loftræstingu í bílageymslum, helstu vandamál sem geta komið upp (s.s. útblástur og raki), reglur og kröfur sem gilda, mismunandi tegundir loftræstikerfa og þá sérstaklega Jet Fan kerfi sem framtíðalausn. Einnig kynnum við lausnir frá okkar helstu birgjum – Vortice, Casals og Systemair – og ræðum mikilvægi CFD-hermunar við hönnun kerfa.

Þörfin fyrir góða loftræstingu í bílastæðahúsum

Bílastæðahús og bílakjallarar eru oft lokuð rými neðanjarðar eða innanhúss, þar sem loftræsting er ekki sjálfgefin. Þessi rými safna að sér útblæstri bifreiða (aðallega kolmónoxíð (CO) og öðrum mengandi lofttegundum) sem geta skapað heilsuspillandi umhverfi ef ekki er tryggt nægilegt loftflæði. Samkvæmt viðmiðum þarf loftgæði að haldast innan öryggismarka; það krefst ákveðins lágmarksmagns loftskipta til að halda CO-styrk undir heilsuverndarmörkum. Án viðeigandi loftræstingar getur loft fljótt mettast af útblæstri og súrefnisskortur og mengun skapast.

Aukin þétting byggðar á Íslandi hefur leitt til mun fleiri bílastæðakjallara í nýjum byggingum, jafnt í íbúðarhverfum sem og við verslunarmiðstöðvar og opinber mannvirki. Ólíkt opnum bílastæðum utandyra krefjast þessi lokuðu rými virks loftræstikerfis til að viðhalda loftgæðum. Vel hönnuð loftræsting í bílastæðakjallara tryggir að bæði ökumenn og gangandi vegfarendur geti andað að sér hreinu lofti og dvalið öruggir í rýminu, hvort sem er dagsdaglega eða í neyðartilvikum.

Vandamál sem fylgja bílakjöllurum – útblástur og raki

Helstu ástæður fyrir loftræstingu eru tvenns konar: mengun og raki. Í lokuðu bílastæðahúsi hleðst útblástur ökutækja upp, einkum kolmónoxíð (CO) og köfnunarefnisoxíð (NOx). CO er litar- og lyktarlaus, mjög hættuleg lofttegund sem getur valdið alvarlegum eitrunareinkennum ef styrkur hennar verður of hár. Því þarf loftræstingarkerfi að geta skynjað og losað út CO-mengað loft reglulega. Nútímakerfi nota oft CO-skynjara sem nema styrk kolmónoxíðs og ræsa loftræstingu sjálfkrafa eftir þörf. Slík gasmælikerfi fyrir bílastæðahús fylgjast með loftgæðum og tryggja að viftur (t.d. þakviftur eða jetblásarar) gangi aðeins þegar nauðsyn krefur, sem sparar orku og viðheldur öryggi. Í sumum tilvikum má jafnvel tengja rakaskynjara við kerfið til að bregðast við raka (gufu) í lofti.

Önnur áskorun í íslenskum bílakjöllurum er raki og gufa. Yfir vetrarmánuðina safnast snjór og krapi á bíla utandyra. Þegar bifreiðar keyra inn í upphitaða bílageymslu bráðnar snjórinn og skapar mikla gufu og raka inni í rýminu. Þessi raki getur þéttst á köldum flötum – t.d. á lofti, veggjum eða pípalögnum – og valdið dropamyndun, bleytu og jafnvel myglu eða tæringu til lengri tíma litið. Ef hitastig fellur getur rakinn myndað ísingu sem skapar hálku og hættu. Öflug loftræsting hjálpar til við að draga úr raka, þurrka út gufu og viðhalda hæfilegu rakastigi. Með rétt stilltu kerfi er hægt að losa rakamettað loft út og draga þannig úr líkum á rakaskemmdum í mannvirkinu. Þetta skiptir sérstöku máli á Íslandi þar sem miklar hitasveiflur og raki geta verið krefjandi.

Samspil mengunar og raka kallar á vel útfært loftræsikerfi sem getur tekist á við báða þessa þætti samtímis. Í reynd þýðir þetta að kerfið þurfi að geta flutt út mikið magn lofts á skömmum tíma þegar bílar eru að koma inn (til að losa bæði útblástur og gufu), en einnig að geta haldið jöfnu grunnstreymi til að koma í veg fyrir uppsöfnun mengunar. Stýrð loftræsting með skynjurum tryggir að kerfið bregst við ástandinu hverju sinni – t.d. eykur loftflæðið þegar loft rýmisins verður rakt eða mengað og dregur svo úr því þegar ástand er eðlilegt, til að spara orku.

Öryggiskröfur og evrópskar reglur um loftræstingu og reykræstingu

Loftræsting í bílastæðahúsum snýst ekki bara um þægindi og loftgæði í daglegri notkun; hún er einnig afar mikilvægur þáttur í brunavörnum. Í lokuðu bílastæðishúsi getur eldur og reykur breiðst hratt út ef ekki er fyrir hendi virkt reykræstikerfi. Evrópsk viðmið og reglur setja fram kröfur um bæði mengunarvarnir og reykræstingu í slíkum rýmum. Til dæmis gera staðlar eins og BS 7346 (breskur staðall) og ÍST EN 12101-3 (evrópskur staðall) ítarlegar kröfur um loftræstikerfi í bílageymslum m.t.t. CO-styrks, reykræstingar og hitaþols búnaðar.

BS 7346 staðallinn fjallar um hönnun reykræstikerfa í byggingum og bílastæðahúsum, þ.m.t. ráðlagða loftskiptitíðni og útreikninga fyrir reykræsingu við mismunandi eldsvoðatilvik. Þessi staðall (í nokkrum hlutum) veitir leiðbeiningar um hvernig megi tryggja að loftræstingarkerfi haldi mengun undir skilgreindum mörkum við venjulegar aðstæður og stýri reyk í tilfelli eldsvoða. Til dæmis er oft miðað við að kerfi geti veitt að lágmarki tiltekinn fjölda loftskipta á klukkustund í daglegum rekstri (t.d. 6 loftskipti/klst) og enn meira í brunaástandi (t.d. 10-12 loftskipti/klst), eða sambærilegt loftflæði sem heldur reyk stýrðum. Einnig kveður BS 7346 á um hvernig megi beita reykræstiventlum og útblástursviftum til að stýra reykjaganginum. Í seinni tíð hefur þessari hefðbundnu nálgun (rásakerfi með útsogsopnum) verið bætt við leiðbeiningum um þotuviftukerfi (Jet Fans) í bílageymslum, þar sem slíkar lausnir geta uppfyllt sömu markmið um öryggi.

ÍST EN 12101-3 er hins vegar hluti af evrópskri staðlaröð um reyk- og hitaútstreymiskerfi. Sérstaklega fjallar EN 12101-3 um kröfur til vélaðstoðra reykræsibúnaðar, þ.e. blásara sem notaðir eru til reykræstingar. Samkvæmt þessum staðli þurfa allir reykblásarar (útblástursviftur) sem nota á í bruna að standast prófanir við háan hita. Þetta þýðir að þakviftur, veggblásarar eða aðrir blásarar sem ætlaðir eru til að soga út reyk í eldsvoða verða að vera vottaðir fyrir ákveðið háhitaþol, t.d. F300 eða F400, sem merkir að þeir þoli 300°C í 60 mínútur eða 400°C í 120 mínútur án þess að bila. Slíkar háhitaviftur tryggja að loftræsikerfið haldi virkni sinni þrátt fyrir mikinn hita í bruna og geti svalað út reyk og varma jafn óðum. Sem dæmi má nefna að Jet-blásarar fyrir bílageymslur eru oft hannaðir til S2-starfsemi, þ.e. að þola allt að 200°C í 120 mín eða 300°C í 60 mín í neyð samkvæmt stöðlum. Útsogsblásarar á þaki eða í útblástursrás verða jafnan að uppfylla enn strangari kröfur (t.d. F400/120).

Byggingarreglugerðir og eldvarnareglur á Íslandi vísa í þessa staðla og krefjast þess að loftræstikerfi bílastæðahúsa tryggi bæði heilsu fólks í daglegri notkun og öryggi í eldsvoða. Þetta felur m.a. í sér:

  • CO-stýring: Kerfið skal koma í veg fyrir að styrkur kolmónoxíðs fari yfir tiltekna mörk. Oft er miðað við að ræsa loftræstingu við u.þ.b. 25–30 ppm CO og fulla aðvörun ef styrkur nær t.d. 50 ppm. Þetta er útfært með sjálfvirkum CO-skynjurum tengdum stjórnbúnaði.

  • Reykræsting: Í bruna skal kerfið geta stýrt reyk út um ákveðna reykútganga og tryggt reyklausar útgönguleiðir eins lengi og unnt er. Þetta getur falið í sér sjálfvirka opnun reykklappa og gangsetningu reyksogsblásara á fullum krafti. Markmiðið er að draga úr reykmengun þar sem fólk þarf að komast út og auðvelda slökkviliði störf sín.

  • Háhitaþol: Allur búnaður (viftur, mótorar, stýribúnaður, o.s.frv.) sem er hluti af reykræstikerfinu þarf að þola hitaálagið. Til að uppfylla EN 12101-3 er hver eining prófuð og vottuð; dæmi um slíkt er F400-vottaður þakblásari sem má nota í bruna þar sem hitastigið getur farið yfir 300–400°C. Ýmsir framleiðendur (þ.m.t. þeir sem Íshúsið selur) bjóða vottaða blásara.

Auk staðlanna hér að ofan má nefna að skynjarar fyrir aðrar lofttegundir (t.d. LPG gas ef bílageymsla er undir eldhættu vegna jarðgass) geta verið nauðsynlegir, sem og hitanemar sem nema eld fyrr en reykur myndast. Allt þarf þetta að vinna saman í sjálfvirku stýrikerfi loftræstingar, sem er oft tengt við bruna- og öryggiskerfi byggingarinnar.

Mismunandi leiðir til loftræstingar í bílastæðahúsum

Loftræstingarkerfi fyrir bílastæðahús skiptast í meginatriðum í þrjár gerðir: náttúrulega loftræstingu, vélræna loftræstingu með rásakerfi og þotuloftræstingu með Jet Fan blásurum. Hver aðferð hefur sína kosti og galla, og val á kerfi fer eftir stærð rýmis, hönnun mannvirkisins og þeim kröfum sem gerðar eru til loftgæða og brunavarna. Í sumum tilfellum er jafnvel beitt blandaðri lausn (t.d. vélrænt kerfi með aðstoð opnana eða Jet Fans), en hér ræðum við hreina útfærslu hverrar aðferðar.

Náttúruleg loftræsting

Náttúruleg loftræsting í bílastæðakjallara felst í því að treysta á loftstreymi gegnum opnanir – glugga, loftristir eða opið loftrými – án aðstoðar viftubúnaðar. Þetta krefst þess að á minstakosti tveimur hliðum bílageymslunnar séu nægjanlega stór op til útskipta lofts (inntak og úttak), svo að svokölluð þversogsloftun eigi sér stað. Loftflæðið myndast þá af völdum vinds og varmamun (svipað og strompáhrif) frekar en vélrænum blásurum. Þessi lausn hentar oftast einungis í opnum bílastæðahúsum ofanjarðar (t.d. fjölhæða bílastæðahús með miklum loftristum á hliðum) eða mjög litlum niðurgrafnum bílakjöllurum þar sem hægt er að koma fyrir stórum loftræstigöngum upp á yfirborð.

Kostir náttúrulegrar loftræstingar eru helstir að kerfið er tiltölulega einfalt og ódýrt í uppbyggingu (engin vélbúnaður, enginn orkunotkun). Hins vegar eru veikleikarnir verulegir: loftflæðið er óútreiknanlegt og háð veðri. Vindafar og loftþrýstingur getur stjórnað flæðisstefnu og magni lofts, sem þýðir að ekki er öruggt að nauðsynlegum lofskiptum sé náð þegar þeirra er mest þörf. Á lognum degi getur loftið staðið í stað og mengun safnast fyrir. Einnig er erfitt að tryggja að reykur stýrist í eldsvoða – reykurinn leitar upp en ef útblástursop eru ekki á réttum stöðum getur reykmökkur safnast inni. Í stuttu máli getur náttúruleg loftræsting ekki áreiðanlega tryggt lágmarks loftgæði við allar aðstæður. Því er þessi aðferð helst ásættanleg í minni rýmum þar sem aðrar útfærslur eru óhagkvæmar, eða sem viðbót við vélræna kerfið (t.d. sem hjálparloftun í góðu veðri). Flest ný bílastæðahús reiða sig þó á virkara kerfi til að uppfylla reglur og kröfur.

Vélræn loftræsting með rásakerfi

Vélrænt loftræstikerfi með rásum er hefðbundin lausn sem lengi hefur verið notuð í bílageymslum. Þá er komið fyrir öflugum útsogsblásara (eða fleiri) sem draga mengað loft út um loftrásir (stórar loftræstistokkar) og út á opið, oft í gegnum þak eða útvegg. Jafnframt eru loftristir fyrir ferskt loft, ýmist neðarlega á veggjum (innstreymi utan frá) eða þá að annar blásari dregur ferskt loft inn um inntaksrásir. Kerfið myndar þannig stjórnað loftstreymi gegnum rýmið: ferskt loft kemst inn og menguðu lofti er safnað út um rásirnar. Í bruna virkjar kerfið einnig reykræstingu með því að keyra útsogsblásara á fullum afköstum og soga reyk út (oft eru sérstakar reykklappar á rásunum sem opnast við bruna).

Kosturinn við vélrænt rásakerfi er að loftflæði er virkt knúið og óháð veðri, þannig að hægt er að tryggja lágmarks loftskipti hvenær sem er. Það er líka tiltölulega auðvelt að stýra kerfinu – kveikja/slökkva viftur eða stilla snúning – eftir þörf, t.d. með CO-skynjurum. Vélrænt kerfi getur verið öflugt og uppfyllt ströngustu kröfur um loftgæði og reykræstingu ef það er rétt hannað. Til þess að kerfið nýtist sem best þarf hins vegar góð dreifing loftrása og úttaka um allt rýmið. Ef bílageymslan er stór og á mörgum svæðum, þurfa rásirnar að ná til allra horna með inntaks- eða útsogsop, annars geta vasar af kyrru lofti myndast. Hönnun rásakerfa í bílastæðum reynir því á útreikninga til að tryggja að hver hluti hússins fái næga loftræstingu.

Ókostir rásakerfis eru nokkrir: Í fyrsta lagi tekur það mikið pláss. Stórar loftræstistokkar hanga oft niður úr loftinu og minnka lofthæðina í bílastæðinu sem getur verið vandamál ef lofthæð er takmörkuð (t.d. vegna hámarkshæðar bíla). Í öðru lagi er uppsetning rásakerfa kostnaðarsöm og flókin – það þarf að leggja marga metra af göngum úr stáli eða plasti, með fjölda grinda og festa. Viðhald getur líka verið erfitt; rásir geta safnað óhreinindum (sót, ryki) sem erfitt er að hreinsa. Þriðja er að orkukostnaður getur orðið talsverður: blásararnir þurfa að vinna gegn þrýstifalli í rásunum, sérstaklega ef leiðslurnar eru langar eða bugðóttar. Stór útsogsblásari með mótor getur verið orkufrekur þegar hann gengur á fullu. Þó má draga úr þessu með notkun sparneytinna EC-mótora og stýringu, en engu að síður er þrýstifall í rásum óhjákvæmilegt.

Í bruna er rásakerfi þó oft nauðsynlegt – sérstaklega í margskiptum rýmum – til að soga reyk úr ákveðnum brunahólfum. Slíkt kerfi verður að vera mjög traust, með háhitaþolnum rásum og blásurum (t.d. stálræsir með steinullar einangrun, F300/F400 vottaðir mótorar). Sum nútímakerfi sameina daglega loftræstingu og reykræsingu: nota aðalblásara sem keyra á lágum snúningi dagsdaglega og fullum afköstum í eldi. Dæmi um slíka lausn eru DVG-EC þakblásarar frá Systemair sem sameina orkusparandi dagvinnslu og öfluga reykræsingu. Með slíkum blásurum má einfalda kerfið (nota eina rás í stað tveggja aðskildra fyrir venjulega loftun og reykræstingu) og draga úr stofnkostnaði.

Loftræsting með Jet Fan kerfi (þotuviftukerfi)

Jet Fan kerfi (oft kallað þotuviftukerfi eða impulse/induction ventilation) er sú tækni sem rutt hefur sér til rúms á undanförnum árum sem nútímaleg lausn fyrir bílastæðahús. Í stað þess að nota stóra loftræstistokka til að flytja loftið, er loftinu stjórnað með fjölda lítilla blásara sem dreift er um rýmið – svokallaðra jet blásara. Þessir blásarar, sem líkjast litlum þotuhreyflum, eru festir uppi undir lofti bílastæðisins og blása lofti lárétt eftir rýminu. Með því að blása og sjúga loft á víxl mynda þeir rásaráhrif í sjálfu rýminu án þess að rásir séu til staðar. Loftstreymið sem hver Jet vifta skapar ýtir menguðu lofti í átt að útsogsopum (oft í enda eða horni rýmisins þar sem stærri útblástursvifta dregur loftið út). Á sama tíma dregst ferskt loft inn úr gagnstæðri átt, ýmist úr opnum opum eða úr inntaksrásum ef við á. Kerfið virkar þannig svipað og loftræsting í bílagöngum (vegagöngum), þar sem stórar þotuviftur ýta loftinu áfram eftir göngunum.

Í reynd er Jet Fan kerfi blanda af vélrænu kerfi og náttúrulegu: það þarf ennþá einhver útsog út úr húsinu (yfirleitt 1–2 megin útsogsblásara, t.d. þakvifta) en dreifing loftsins inni í húsinu fer fram án rásakerfis. Jet blásararnir sjá til þess að engir dauðir blettir verði í loftflæðinu – þeir hræra loftinu um allt rýmið og ýta menguninni í rétta stefnu Venjulega er hver Jet vifta ekki mjög öflug í sjálfu sér (margar hverjar hafa kannski 0,5–2 kW mótor), en saman vinna þær að því að skapa samfellda loftstreymisrás. Kerfið er hannað út frá þrýstikrafti (þrýstistaki) fremur en heildarloftmagni – þ.e. hversu hratt og langt hver vifta nær að ýta loftinu áfram. Þess vegna er staðsetning og fjöldi Jet blásara mikilvægur hönnunarþáttur: þeir þurfa að vera rétt dreifðir um bílageymsluna og blása í vel ígrundaðar áttir til að stýra loftflæðinu. Oft eru þeir settir með jöfnu millibili, t.d. á 20–30 metra fresti, og sumir módel eru snúanlegir eða tvíáttar (bæði blása og soga) til að auka sveigjanleika.

Jet Fan loftræsting er orðin staðalbúnaður í bílastæðahúsum víða um heim og hefur sannað kosti sína. Helstu kostir Jet Fan kerfa eru eftirfarandi:

  • Árangursrík reykræsting: Rétt staðsettir jet blásarar geta haldið reyk við bruna niðri við gólfið og stýrt honum að útblæstri. Loftstraumurinn sem þeir mynda takmarkar útbreiðslu reykjar við upptök eldsins og heldur flóttaleiðum reykhreinum lengur. Reykur safnast síður í þykk lög undir loftinu því blásararnir dreifa honum og beina út. Þetta eykur öryggi bæði fólks og eignar og getur dregið úr tjóni. Í sumum tilvikum er hægt að forrita kerfið þannig að einungis ákveðnir blásarar virkjast við eld (nálægt eldstð) til að stýra reyk í burtu frá fólki. Jet kerfi geta þannig sinnt reykræstingu jafnt og rásakerfi, ef þau eru rétt hönnuð.

  • Meiri orkusparnaður og sjálfvirk stýring: Jet Fan kerfi eru jafnan tengd við snjallstýringu. Fjöldi lítilla viftna býður upp á sveigjanlega hraðastýringu – t.d. má keyra fáa blásara á lágum snúningi í venjulegum aðstæðum en fleiri á háum snúningi ef skynjarar nema mengun eða reyk. Nútíma EC-mótorar í Jet blásurum gera þetta mögulegt með litlum tilkostnaði. Rannsóknir sýna að slíkt afterspurnarstýrt kerfi getur minnkað orkunotkun um allt að 30% að meðaltali (systemair.com) miðað við hefðbundna loftræsingu sem gengur stöðugt á föstum hraða. Blásararnir eru auk þess hljóðlátir á lágum snúningi og valda minni truflun en stórar viftur sem ganga stöðugt. Kerfið getur verið tengt við margvíslega nema – CO, NOx, hita, reyk og raka – og aðlagar sig sjálfkrafa. Til dæmis má stilla að ef CO styrkur fer yfir tiltekið gildi kveiki ákveðinn fjölda viftna og ef hann hækkar enn meira kveiki allar á fullum krafti. Sama með raka: ef raki eykst (bílar koma inn með snjó) má ræsa blásara til að þurrka loftið. Þessi sveigjanleiki sparar orku og slit, þar sem ekki þarf að hafa alla viftur keyrandi nema nauðsyn krefur(ishusid.is).

  • Rýmissparnaður og einfaldari uppsetning: Stærsti sýnilegi kosturinn er að Jet Fan kerfi krefst engrar stórrar loftræstistokkalagnar um húsið. Þetta þýðir að lofthæð í bílastæðinu nýtist betur – engar hangandi rásir sem bílum getur skjólst við. Oft eru Jet blásararnir lágprofíla (sumar gerðir undir 20 cm á hæð) og trufla lítið útlit eða notkun rýmis(systemair.com). Uppsetningin er einföld: viftur eru festar í loft með festingum og raflögn tengd í þær. Engar umfangsmiklar blikksmíðar þarf, sem styttir verkframkvæmd og dregur úr kostnaði. Yfirhaldsþarfir eru líka minni – það þarf að yfirfara mótora og viftur, en ekki skoða eða hreinsa langar rásir. Að auki skilur kerfið eftir opnara rými sem getur bætt lýsingu og útsýni í bílastæðinu.

  • Fjölhæfni og sveigjanleiki: Þar sem hver Jet vifta nær aðeins yfir afmarkað svæði er auðvelt að aðlaga kerfið að lögun og hindrunum í húsinu. Hægt er að bæta við auka viftum á vandasömum stöðum ef þörf krefur, eða færa þær til við endurhönnun rýmis. Einnig er auðveldara að stækka kerfið ef bílastæðið stækkar (t.d. með viðbyggingu) með því að bæta við fleiri blásurum. Kerfið býður jafnframt oft upp á forsetningu stýringar fyrir mismunandi svæði – t.d. ef bílageymsla er tvískipt má skipta blásurum í tvo hópa og láta aðeins annan hópinn ganga ef mengun mælist bara þeim megin. Þannig má einangra úrvinnslu og spara orku.

Með öllum þessum kostum er ljóst hvers vegna Jet Fan kerfi eru talin framtíðarlausnin fyrir loftræsingu í bílastæðahúsum. Í mörgum löndum eru þotuviftur nú fyrsti kostur við hönnun nýrra bílageymslna. Þó ber að nefna að í mjög litlum bílakjöllurum (< ~500 m²) getur hefðbundin viftulausn með einföldu rásakerfi verið fullnægjandi, en um leið og rýmið verður stærra og flóknara vega kostir Jet kerfisins upp einföldunina margfalt.

Lausnir í boði hjá Íshúsinu – Vortice, Casals og Systemair

Við hjá Íshúsinu höfum sérhæft okkur í loftræstingu og bjóðum fjölbreyttar lausnir fyrir bílastæðahús, bæði hefðbundin kerfi og Jet Fan kerfi. Við vinnum náið með leiðandi framleiðendum á þessu sviði – Vortice, Casals og Systemair – sem hver um sig hefur sérþekkingu á ákveðnum þáttum loftræstingar í bílageymslum. Í framhaldi er stutt yfirlit um lausnir þessara framleiðenda sem við seljum og ráðleggjum um:

Vortice – Jet Fan kerfi og CFD greining

Vortice er ítalskur framleiðandi sem sérhæfir sig í loftræstikerfum, þar á meðal fullkomnum Jet Fan kerfum fyrir bílastæðahús. Vortice býður upp á heildarlausnir sem samanstanda af mismunandi gerðum Jet blásara (bæði ása- og miðflóttaþotuviftum) ásamt viðeigandi stjórnbúnaði og nemum. Meðal lausna þeirra er JP-CENTRY Jet Fan kerfið sem hentar sérlega vel í bílageymslur og bílagöng. JP-CENTRY blásararnir eru hlágír (induction) þotublásarar sem tryggja nægt súrefni og fjarlægja mengun eins og CO í bílastæðahúsum (ishusid.is). Þeir eru hannaðir fyrir samfellda notkun við venjulegar aðstæður og standast jafnframt brunaálag (uppfylla S2 þjónustu við 200°C í 2 klst eða 300°C í 1 klst) ishusid.is. Vortice leggur mikla áherslu á heildarhönnun kerfa og hefur yfir að ráða sérfræðingum sem aðstoða við útreikninga. Raunar eru Vortice og Casals systurfyrirtæki; Casals er hluti af Vortice samstæðunni, sem saman er einn stærsti viftuframleiðandi heims (ishusid.is.) Vörur frá Vortice/Casals hafa áratugalanga reynslu á Íslandi við krefjandi aðstæður(ishusid.is), sem gefur hönnuðum og notendum traust á gæðum þeirra.

Einn af sterkum kostum Vortice er að þeir bjóða upp á tæknilega ráðgjöf og greiningu fyrir hvert verkefni. Strax á frumstigi hönnunar vinna tæknimenn Vortice með hönnuði að vali á hentugustu lausnunum og skipulagi kerfisins. Sérstaklega má nefna CFD (Computational Fluid Dynamics) greiningu sem Vortice býður við hönnun loftræstikerfa í bílastæðum. Með CFD-hermun er hægt að líkja nákvæmlega eftir loftflæði og reykdreifingu í þrívídd út frá uppdráttum af bílageymslunni. Vortice skiptir rýminu upp í þúsundir frumna og reiknar út hreyfingu lofts og reyks yfir tíma. Þannig má sjá fyrir hvernig reykur og hiti þróast í bruna, hvar vasar af menguðu lofti kunna að myndast og hvernig mismunandi uppsetning Jet blásara hefur áhrif. Niðurstöður slíkrar greiningar gera hönnuði kleift að fínstilla fjölda og staðsetningu blásara og forðast óþarfa ofureflingu. Að auki framkvæmir Vortice oft prófanir eftir uppsetningu til að sannreyna virkni kerfisins, t.d. með reyktilraunum, og sýna fram á að kerfið haldi reyk niðri og tryggi rýmingarleiðir. Vortice útvegar fulla skýrslu með niðurstöðum CFD-hermunar og hönnunarforsendum, sem nýtist til að fá samþykki eldvarnaryfirvalda (kostar).  Slíkt samstarf við Vortice tryggir að viðskiptavinir Íshússins fá reyndu og örugga Jet Fan lausn sem stenst strangar kröfur.

Casals – reykræstingarblásarar og háhitaviftur

Spænski framleiðandinn Casals hefur lengi verið þekktur fyrir öflugar iðnaðarviftur og sérhæfðann búnað í reykræstingu. Casals er, líkt og fyrr sagði, í eigu Vortice og nýtur þannig alþjóðlegrar þekkingar samsteypunnar. Hlutverk Casals í okkar lausnum snýr sérstaklega að háhita blásurum og reykræsiviftum sem eru hjartað í hverju loftræstikerfi bílastæðahúsa. Casals framleiðir t.d. þak- og veggblásara sem vottaðir eru skv. EN 12101-3 og þola allt að 300°C–400°C í lengri tíma. Sem dæmi má nefna reykblásara af gerð DVV/DVG sem henta til að soga út reyk í bruna, en hægt er að fá þá bæði í láréttu og lóðréttu útfærslunum (þakútgáfa eða lóðrétt gegnum vegg). Þessir blásarar eru mikið notaðir í stórum bílastæða- og verslunarhúsum í Evrópu.

Casals hefur einnig þróað sína eigin línu af Jet Fan blásurum, oft í samstarfi við Vortice. Þeir Jet-blásarar sem Íshúsið býður koma því ner frá samstæðu Vortice/Casals og bera gæði beggja. Allar Casals-viftur eru framleiddar á Spáni undir ströngu gæðaeftirliti. Reynslan af þeim hérlendis er mjög góð; í áratugi hafa Casals-viftur verið notaðar í íslenskum iðnaðar- og þjónustubyggingum. Þær hafa sannað sig í íslenskum veðurfari og aðstæðum, t.d. eru margar gerðir sérstaklega varðar gegn ryði og ætandi sjávarlofti (með hlífðarlakk eða galvanhúð(ishusid.is). Casals háhitaviftur eru t.d. búnar ýtrustu tæringarvörn (sink-magnesíum húð) til að standast íslenskt sjávarloft(ishusid.is, sem skiptir máli ef þær eru t.d. settar upp á þökum bygginga við sjó.

Í stuttu máli: Casals sér um kraftinn í kerfinu. Þeirra blásarar sjá um að draga loftið út úr mannvirkinu, hvort sem um ræðir daglega loftræstingu eða neyðarreykræstingu. Dæmi: Í típísku Jet Fan kerfi er fjöldi lítilla Vortice/Casals jet-blásara inni í rýminu, en á endanum er stór Casals þakblásari sem sogar loftið þaðan út. Þessi samvinna tryggir hámarks árangur – Jet blásararnir koma loftinu að útsogsopinu og Casals blásarinn sér um að koma því út úr húsinu hratt og örugglega. Casals blásararnir fást í mismunandi stærðum og afköstum, allt eftir stærð bílageymslunnar. Þeir eru oftast knúnir EC-mótorum í dag (eða hraðastýrðum AC-mótorum), sem þýðir að hægt er að keyra þá á sparneytinn hátt dagsdaglega.

Systemair – græn loftræsting og snjallar Jet lausnir

Sænski framleiðandinn Systemair er vel þekktur á Íslandi og víðar fyrir gæðavörur í loftræsingu. Í samhengi bílastæðahúsa hefur Systemair lagt ríka áherslu á orkusparandi og umhverfisvænar lausnir, stundum nefnt “Green Ventilation”. Þeir bjóða heildstæð kerfi með snjallri stýringu, EC-viftum og nemum sem hámarka loftgæði en halda raforkunotkun í lágmarki. Lykilatriði í grænni loftræsingu er að nota eftirspurnarstýringu (Demand Control) – þ.e. loftræsa aðeins þegar og eins mikið og þörf er á. Systemair hefur m.a. þróað IV Smart EC Jet Fan blásarana sem eru sérstaklega hannaðir fyrir bílageymslur. Þeir eru lágir og fyrirferðalitlir en samt öflugir (með háa inductíon) og búnir EC-mótorum. Samkvæmt Systemair ná þessir blásarar að draga úr orkunotkun um að jafnaði 30% miðað við hefðbundna lausn, einmitt vegna þess að EC mótorar leyfa sveigjanlega hraðastýringu og mýkra ræsingu.

Systemair leggur líka upp úr lághljóðalausnum. Jet blásarar þeirra eru vandaðir hljóðlega, með hljóðdeyfum og titringsdeyfum eftir þörfum, svo að hávaði í bílastæðinu haldist í lágmarki. Þetta skiptir máli ef íbúðarhúsnæði er beint ofan á bílakjallara; þá vill maður ekki mikinn blásturshávaða yfir höfðum sér.

Í brunaumhverfi hefur Systemair sérhæft sig í búnaði sem sameinar öryggi og orkunýtni. DVG-EC reykræsivifturnar þeirra, sem fjallað var um áður. Þær súla út mikinn reyk í eldsvoða en keyra á hagkvæmum hraða dagsdaglega til að lofta út mengun. Það sem meira er, stýringar Systemair bjóða upp á fjölbreytta möguleika – t.d. er hægt að tengja DVG-EC blásarana við alls konar nemar (CO, CO₂, raka, hita) og samþætta við snjöll hússtjórnarkerfi yfir Modbus eða jafnvel BACnet. Þannig má samhæfa loftræsingu bílageymslu við aðra kerfishluta hússins (t.d. hita- og kælikerfi, brunakerfi o.s.frv.). Slíkt skipulag og fjarvöktun einfaldar rekstur til lengri tíma.

Systemair býður einnig upp á eigin Jet Fan kerfi sambærileg Vortice, og má nefna að Smart IV blásararnir þeirra eru þegar komnir í nokkur íslensk bílastæðahús. Þessir “low-profile” Jet blásarar henta einstaklega vel þar sem lofthæð er lítil, en slíkt er algengt vandamál í gömlum bílageymslum. Með hæð undir 15 cm eru þeir auðveldir í uppsetningu og trufla ekki umferð háreistra bíla. Þeir nota 230V eða 380V tengingar og er hægt að stýra þeim með 0-10V merki, auk þess sem þeir hafa innbyggða nema fyrir sum gildi. Systemair leggur áherslu á að kerfin þeirra séu plug-and-play að vissu marki – einföld í uppsetningu og forrituð með fyrirfram skilgreindum stýringarstillingum sem hægt er að laga að hverju verkefni.

Í heild býður Íshúsið þannig allt sem þarf til loftræstingar í bílastæðahúsi – frá skynjurum (CO og öðrum loftgæðamælum) og stjórnbúnaði, til Jet blásara innan rýmis og stórra útsogsblásara fyrir reyk- og mengunarlosun. Með réttum blöndu af búnaði frá Vortice/Casals og Systemair er hægt að hanna kerfi sem uppfyllir allar kröfur og er jafnframt hagkvæmt í rekstri.

CFD greiningar – lykill að öruggri hönnun loftræstikerfa

Eins og áður var nefnt við umfjöllun um Vortice, gegna CFD-hermunarrannsóknir afar mikilvægu hlutverki við hönnun nútíma loftræstikerfa í bílastæðahúsum. CFD (Computational Fluid Dynamics) er tölvulíkan sem leyfir okkur að spá nákvæmlega fyrir um loftflæði, mengunardreifingu og reykhegðun í tilteknu rými. Með slíkri greiningu er hægt að sannreyna á teikniborðinu hvort fyrirhuguð hönnun muni virka sem skyldi – áður en ráðist er í kostnaðarsama framkvæmd. Í CFD-líkaninu má prófa mismunandi uppstillingar: t.d. hvað gerist ef eldur kviknar á tilteknum stað – hvernig dreifist reykurinn? Verða til svæði þar sem CO safnast upp yfir hættumörk? Nær loftstraumur frá Jet blásurum yfir allt svæðið eða eru einhverjir blindir blettir?  Í gegnum myndrænar niðurstöður (t.d. útlínur loftflæðishraða og reykþéttleika) getur hönnuður þá séð hvort breytinga er þörf. Reynslan sýnir að með CFD má fínstilla kerfishönnunina og oft finna hagkvæmari lausn – t.d. að hægt sé að nota færri Jet blásara með betri staðsetningu í stað fleiri illa staðsettra. Þetta sparar bæði fjármuni og tryggir öryggi.

Í samvinnu við birgja okkar bjóðum við hjá Íshúsinu aðgang að CFD greiningum fyrir okkar viðskiptavini. Vortice, sem og Systemair, hafa sérfræðiteymi sem getur sett upp slíkar hermir fyrir verkefni hér á landi. Við mælum eindregið með CFD greiningu fyrir miðlungs og stærri bílastæðahús, eða verkefni þar sem óvissa er um loftflæðið (t.d. óregluleg lagner eða hindranir í rýminu). Slík greining verður hluti af loka hönnunarskýrslu sem hægt er að leggja fyrir slökkvilið og byggingarfulltrúa til staðfestingar á að kerfið standist kröfur. Þetta einfaldað ferlið við samþykktaráfangann og gefur bæði verkkaupa og eftirliti aukið öryggi.

Fyrir stærri kerfi býður Systemair líka upp á CFD greiningu, ásamt stillingu á kerfum – sérfræðingur mætir þegar búið er að setja upp kerfið til að still það (bæði kostar).

Niðurlag – betri loftgæði og öruggari mannvirki

Loftræsting í bílastæðakjöllurum er ekki lengur lúxusatriði heldur nauðsyn í nútíma borgarumhverfi. Rétt hannað loftræsikerfi tryggir að loft sé hreint af skaðlegum útblæstri og raki haldist í skefjum, sama hvernig viðrar úti. Jafnframt er það órjúfanlegur þáttur brunavarna – lífsbjargandi kerfi sem stýrir reyk í burtu og getur skipt sköpum ef eldur kemur upp. Við höfum farið yfir þrjár megin útfærslur loftræstingar: náttúrulega loftun, hefðbundið rásakerfi og Jet Fan kerfi. Sú síðastnefnda – Jet Fan tæknin – hefur komið fram sem hagkvæm og örugg lausn fyrir bílastæðahús framtíðarinnar, með orkusparandi, hljóðlátum og rúmáhagkvæmum eiginleikum.

Íslenskar aðstæður gera sérstakar kröfur til svona kerfa, bæði vegna veðurs og umhverfis. Þess vegna er mikilvægt að velja lausnir sem hafa reynst vel hérlendis. Í dag eru til nokkur dæmi um bílastæðahús á Íslandi með Jet Fan kerfi – bæði í miðborg Reykjavíkur og víðar, t.d. í nýjum fjölbýlum og við verslunarkjarnasvæði, sem og á Norðurlandi í nýjum þróunarverkefnum. Í þessum mannvirkjum hefur ný tækni leyst af hólmi eldri útfærslur, með bættri loftgæði, minni raka og hagkvæmari rekstri í kjölfarið.

Íshúsið leggur metnað sinn í að bjóða heildarlausnir í loftræstingu bílastæðahúsa, frá upphafi hönnunar að lokafrágangi. Með samstarfi við trausta framleiðendur eins og Vortice, Casals og Systemair getum við útvegað búnað sem uppfyllir evrópska staðla, staðist hefur raunprófanir og er sérsniðinn að þörfum hvers viðskiptavinar. Hvort sem um ræðir Jet Fan kerfi fyrir stórt bílastæðahús eða blandað rásakerfi fyrir minni bílakjallara, þá höfum við lausnina. Hafðu endilega samband við sérfræðinga okkar til að ræða þínar þarfir – saman finnum við hagkvæmustu og öruggustu loftræstilausnina fyrir þitt bílastæðahús. Við tryggjum að þú getir andað léttar vitandi að loftræsikerfið sér um sitt, allan ársins hring.

Kerfi fyrir bílastæðahús: